XIX.
mendeko liberalismotik, keynesianismo eta marxismotik pasatuz, gaur egungo
neoliberal edo sozialdemokratengana iritsi arte, ekonomilari guztiek estatuaren
interbentzioari garrantzia handia eman diote. Errealitatean, edozein pentsakera
ekonomikoaren menpe, 2. Mundu Gerra ondoren estatuak sektore ekonomikoaren
bidez asko ala gutxi eragiten du ekonomian. Funtsean, bi funtzio ditu:
zergak kobratu eta ondasun eta zerbitzu publikoetan gastatu. Estatuak,
adibidez, egiten dugun erosketa bakoitzeko BEZa kobratzen digu eta, gero,
diru horrekin Osakidetzako zerbitzua eskaintzen digu. Estatistikari erreparatuz
gastu publikoak BPGn (Barne Produktu Gordina) portzentai ezberdinak hartzen
ditu: Europar batasunean %37koa da, eta %28 eta %28,5koa Estatu Batuetan
eta Japonian, hurrenez hurren. |
Estatuaren
funtzioak
Sektore
publikoak lau zeregin ditu eta hauek gauzatu ahal izateko abiapuntua ZERGA
POLITIKA da. Zergen bidez zerbitzuak eskaini ahal izateko behar
dituen baliabideak lortzen ditu. Sektore publikoaren lau zereginak dira:
ARAUTZAILEA |
Administrazioak
jarduera ekonomikoa antolatzen dituen arauak ematen ditu. Adibidez,
energia elektrikoaren prezioa, kutsaduraren kontrako neurriak, kontsumitzaileen
defentsa eta osasun zaintza arautzen ditu |
ZERBITZU
ETA
ONDASUNEN
HORNITZAILEA |
EEnpresa
publikoen bidez ondasun eta zerbitzuak eskaintzen dizkie hiritarrei,
hala nola, hezkuntza, osasuna, garraioa, defentsa, ... |
BANATZAILEA |
Desberdintasun
sozialak leuntzen saiatzen da eta horretarako gutxieneko soldata,laguntza
sozialak, bekak, babes ofizialeko etxebizitzak bultzatzen ditu. |
EGONKORTZAILEA |
Magnitude
ekonomiko nagusiak kontrolatzen ditu, hala nola, inflazioa, defizit
publikoa, langabezia,.... |
Arautzailea
Liberal klasikoentzat hau da estatuaren funtzio bakarra. Honela agente
ekonomikoek errespetatu beharreko joko arauak ezartzen
ditu: jabetza pribatua, kontratuak, enpresen lehiakortasuna, kutsaduraren
aurkako neurriak...
Zerbitzu
eta ondasunen hornitzailea
Estatuak beste agente ekonomikoek bezala merkatuan eragiten du zenbait
ondasun eta zerbitzu eskainiz, hala nola, hezkuntza, osasuna, errepideak,
garraioa eta abar. Elkartasun printzipioan oinarrituta eta biztanleriaren
ongizatea bermatu nahian funtsezko zerbitzuak eskaintzen ditu. Bestela
gizarteko talde behartsuenek ez lituzkete zerbitzu hauek izango.
Hauetako batzuk, defentsa adibidez, zuzenean ezer kobratu gabe e skaintzen
ditu estatuak bere aurrekontuetatik. Beste batzuk, aldiz, erabiltzaileek
neurri batean ordaintzen dituzte baina gehiena aurrekontuetatik ordaintzen
da. Beraz, hiritar guztion artean gure diru-sarreren arabera.
Europan, estatuak sanitatea, hezkuntza, trenbide garraioa, etxebizitza
sozialak, adinekoen egoitzak eta abarreko zerbitzuak kudeatzen
ditu. Honi europar eredu ekonomikoa deitu zaio welfare state,
amerikar ereduari kontrajarria dagoena.
Banatzailea
Errentaren eta aberastasunaren banaketan eragiten du diru-sarreren eta
gastu publikoaren bidez. Zerga sistemaren bidez errentaren banaketa gertatzen
da, gehiago irabazten duenak gehiago ordaintzen du zergetan. ![](../irudiak/logo_segsocial.png)
Ongizate estatua II Mundu Gerra ondoren sortu zen behar
ekonomiko gehien zuten taldeen mesedetan errentaren berbanaketa bultzatzeko,
adibidez, langabetuak, pentsionistak, soldata minimoa dutenak eta abar.
Egonkortzailea
Ekonomia kapitalistak ziklo positibo eta negatiboak izaten ditu. Es tatuaren
funtzioa ziklo hauen kontrako politika ekonomikoa egitea da. Ziklo
positiboan, enpresek ahalik eta gehien ekoizten dute eta familiek
dena erosten dutenez inflaziorako joera sortzen da. Ondorioz, estatuak
dirua xurgatu behar du zirkuitu ekonomikoan: zergak igo, interesak handitu
eta gastu publikoa murriztuz. Depresioan, berriz, estatuak
ekonomia berpiztu behar du merkataritza erraztuz. Horretarako zergak murriztu,
interesak jaitsi eta gastu publikoa handitu behar du kontsumoa bultzateko.
|