Gizakien
beharrizanak asetzeak, ondasunak eta zerbitzuak ekoiztea
eskatzen du. Horretarako, ekoizpen baliabideak eta eginiko
ondasunak erabiltzea beharrezkoa da.
Faktoreak, enpresek bere ekoizte prozesuetan erabiltzen
dituzten ondasun edo zerbitzuak dira. Faktore hauek ondasunak lortzeko
konbinatu egiten dira, hau da, hainbat ondasun edo zerbitzu erabiltzen
dira beste zenbait ondasun eta zerbitzu lortzeko. Adibidez, paella
bat egiten dugunean, arroza, arraina, barazkiak, gatza, ura, sartaia eta
sukaldariaren lana faktoreak dira, eta paella lortzen dugun ondasuna izango
da.
Ekoizpen faktoreak
hiru multzotan sailkatzen dira: Lurra, lana eta kapitala.
-
Lurra:
naturak eskaintzen dizkigun errekurtsoek osatzen dute. Lurrak esanahi
zabala dauka eta horrela landu daitekeena (nekazal
ondasunak lortzeko) eta hiri-lurraz gain (eraikinak
egiteko) , lurrazaleko eta itsasoko baliabide naturalak
ere badira (arrantza).
-
Lana:
ekoizpen prozesuan parte-hartzen duen gizakien gaitasun fisiko
eta intelektuala da. Oinarrizko ekoizpen faktorea lana da.
Langileek, naturan ditugun lehengaiak hartu eta tresneria egokiari
esker, hauek eraldatzen dituzte, beste prozesu batzuetarako egoki
diren oinarrizko materia edo ondasun bihurtuz.
-
Kapitala:
eraikinak, lantegiak, makinak, tresneria eta ekoizpenean erabilitako
gainerako baliabideak barneratzen ditu.
|
Kapital
motak: fisikoa, giza eta finantza kapitala
Kontsumo
ondasunak, gizakien beharrizanak asetzeko dira, kapital
ondasunak berriz, ez dira horretarako sortuak izan, beste
ondasunak sortzeko baizik. Baliabide kopuru jakin bat, kapital ondasunak
sortzeko erabiltzen badugu, etorkizunean beharrizanak aseko dizkigu.
Ekonomian,
kapital hitzak, kapital fisikoa esan
nahi du, hau da, makinak eta eraikinak. Halaber, ekonomian inbertsioez
ari garenean, benetako inbertsioa da, hau da makinen eta eraikinen pilaketa.
Era berean,
giza kapitala, lanaren etekina areagotzen duten heziketa
eta lan heziketa dira. Heziketaren gastuak, kapitalean
eginiko inbertsioak dira. Gastu horiek, ekonomiaren ekoizpen gaitasuna
areagotzen laguntzen dute, langile trebatuak gehiago ekoizten duelako.
Finantza kapitala, kapital fisikoa, bonoak edo akzioak
erosteko erabilgarri diren fondoak izango dira.
Kapital
fisikoa: eraikinak, makinak...
Giza kapitala: heziketa, know-how,....
Finantza kapitala: akzioak, bonoak... |
Jarduera |